2-7-2- سازگاری و مناطق پراکنش ………………………………………………………………………………………………….30
2-7-3- ترکیبات شیمیای موجود در اسانس ……………………………………………………………………………………….30
2-7-4- مواد شیمیائی موثره و خواص درمانی آویشن ………………………………………………………………………….31
2-7-5- گلدهی و گرد‌افشانی آویشن ……………………………………………………………………………………………….33
2-7-6- رده بندی و گونههای آویشن ……………………………………………………………………………………………….33
2-7-7- گونههای مهم جنس آویشن در ایران …………………………………………………………………………………….34
2-7-8- اثر آویشن بر عملکرد و سیستم ایمنی جوجههای گوشتی …………………………………………………………..34
2-7-9- اثر آویشن بر فراسنجه‌های بیوشیمیایی خون …………………………………………………………………………..35
2-8- گل‌گاو زبان ………………………………………………………………………………………………………………………..36
2-8-1- سازگاری و مناطق پراکنش ………………………………………………………………………………………………….39
2-8-2- ترکیبات شیمیایی گیاه ………………………………………………………………………………………………………..39
فصل سوم (مواد و روش‌ها……………………………………………………………………………………………………………..40
3-1- مکان آزمایش ……………………………………………………………………………………………………………………..41
3-2- آماده سازی سالن …………………………………………………………………………………………………………………41
3-3- مدیریت جوجهها ………………………………………………………………………………………………………………….41
3-3-1- نور …………………………………………………………………………………………………………………………………42
فهرست مطالب
عنوان صفحه
3-3-2- دما …………………………………………………………………………………………………………………………………42
3-3-3- تهویه ………………………………………………………………………………………………………………………………43
3-3-4- رطوبت ……………………………………………………………………………………………………………………………43
3-3-5- آبخوری و دانخوری‌ها ……………………………………………………………………………………………………….43
3-3-6- برنامه واکسیناسیون …………………………………………………………………………………………………………….44
3-4- تیمارهای آزمایشی و بالانس جیره‌ها ………………………………………………………………………………………..45
3-4-1- جیره‌های آزمایشی …………………………………………………………………………………………………………….45
3-4-2- تیمارها و تکرارهای آزمایشی ………………………………………………………………………………………………47
3-5- صفات مورد بررسی ……………………………………………………………………………………………………………….48
3-5-1- اندازه‌گیری خوراک مصرفی ……………………………………………………………………………………………….48
3-5-1-1- محاسبه خوراک مصرفی دوره‌ای هر واحد آزمایشی …………………………………………………………….48
3-5-1-2- محاسبه میانگین خوراک مصرفی روزانه هر جوجه ………………………………………………………………48
3-5-1-3- محاسبه میانگین خوراک مصرفی دوره‌ای هر جوجه ……………………………………………………………48
3-5-2- اندازه‌گیری میانگین وزن بدن ………………………………………………………………………………………………49
-5-2-1- محاسبه میانگین افزایش وزن روزانه جوجهها ………………………………………………………………………..49
3-5-3- اندازه‌گیری ضریب تبدیل غذایی ………………………………………………………………………………………….49
3-6-کشتار و خونگیری ………………………………………………………………………………………………………………….50
3-6-1- پارامترهای اندازه‌گیری شده بعد از کشتار ………………………………………………………………………………50
3-6-1-1- وزن اندامهای گوارشی …………………………………………………………………………………………………..50
3-6-2- پارامترهای خونی………………………………………………………………………………………………………………51
3-6-2-1- روش اندازه‌گیری کلسترول سرم ………………………………………………………………………………………52
3-6-2-2- اندازه‌گیری مقدار تری‌گلیسرید سرم …………………………………………………………………………………53
3-6-2-3- اندازه‌گیری مقدار لیپو پروتئین با دانسیته بالا ( HDL)و پائین LDL)) سرم………………………………..53
3-6-2-4- اندازه‌گیری کل پروتئین سرم …………………………………………………………………………………………. 54
3-6-2-5- اندازه گیری مقدار گلوکز سرم ………………………………………………………………………………………..55
3-7- طرح آماری و تجزیه واریانس داده‌ها ………………………………………………………………………………………..55
فصل چهارم (نتایج و بحث) ……………………………………………………………………………………………………….57
4-1- اثر تیمارهای آزمایشی بر پارامترهای عملکردی …………………………………………………………………………..58
فهرست مطالب
عنوان صفحه
4-1-1- خوراک مصرفی (جوجه / گرم خوراک مصرفی) …………………………………………………………………..58
4-1-2- میانگین افزایش وزن (جوجه/گرم) ……………………………………………………………………………………….61
4-1-3- ضریب تبدیل خوراک مصرفی(گرم/گرم) ……….. …………………………………………………………………..64
4-2- اثر جیره های آزمایشی بر تلفات و مرگ و میر ……………………………………………………………………………67
4-3- تاثیرتیمارهای مختلف آزمایشی بر فراسنجه های بیوشیمیایی خون …………………………………………………..67
4-3-1- غلظت گلوکز سرم ……………………………………………………………………………………………………………68
4-3-2- غلظت پروتئین کل سرم خون ……………………………………………………………………………………………..68
4-3-3- غلظت تری‌گلیسرید سرم خون ……………………………………………………………………………………………..69
4-3-4- غلظت کلسترول ………………………………………………………………………………………………………………..70
4-3-5- غلظت لیپوپروتئینهای با دانسیته بالا (HDL) سرم خون …………………………………………………………….72
4-3-6- غلظت لیپوپروتئینهای با دانسیته پایین (LDL) سرم خون ………………………………………………………….73
4-4- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر تعداد سلولهای خونی ……………………………………………………………………….77
4-4-1- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر تعداد گلبولهای سفید خون (WBC) ……………………………………………….77
4-4-2- تاثیر تیمارهای آزمایشی بر گلبولهای قرمزخون (RBC)، هموگلوبین و هماتوکریت …………………….78
4-4-3- شمارش تفریقی گلبولهای سفید سرم جوجهها در 21 و 42 روزگی ……………………………………………78
4- 4- 4- نسبت هتروفیل به لنفوسیت ( H/L ) در سرم جوجهها ……………………………………………………………..79
4-4-تاثیر تیمارهای آزمایشی بر وزن نسبی اندامهای داخلی …………………………………………………………………..83
4-4-1-تاثیر تیمارهای آزمایشی بر وزن نسبی اندامهای داخلی در 42 روزگی …………………………………………..83
نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………85
نتیجه‌گیری کلی …………………………………………………………………………………………………………………………….86
پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………………….86
منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………….87
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2 -1- مقایسه ترکیب شیمیایی صد گرم گوشت های مختلف …………………………………………………………6
جدول 2-2- نوع و میزان ترکیبات شیمیایی آویشن ………………………………………………………………………………32
جدول 2-3- ترکیبات شیمیایی و موثره گل‌گاو زبان …………………………………………………………………………….38
جدول 3-1- برنامه دمای سالن (درجه سانتیگراد) …………………………………………………………………………………42
جدول 3-2- برنامه واکسیناسیون ………………………………………………………………………………………………………44
جدول 3-3- مواد خوراکی و ترکیب شیمیایی جیره‌های آزمایشی (درصد) ………………………………………………46
جدول 3-4- ترکیبات شیمیایی آویشن ………………………………………………………………………………………………47
جدول 4-1 مقایسه گروهی تیمارهای آزمایشی مربوط به خوراک مصرفی ……………………………………………….60
جدول 4-2-تاثیر جیره‌های آزمایشی بر خوراک مصرفی (جوجه/گرم) در دوره های مختلف پرورش ………….60
جدول 4-3- مقایسه گروهی تیمارهای آزمایشی مربوط به افزایش وزن ……………………………………………………63
جدول4-4- تأثیر جیره های آزمایشی بر میانگین افزایش وزن(جوجه/گرم)در دوره های مختلف پرورش ………64
جدول 4-5- مقایسه گروهی تیمارهای آزمایشی مر بوط به ضر یب تبدیل ………………………………………………..66
جدول4-6- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر ضریب تبدیل خوراک در دورههای مختلف پرورش ………………………67
جدول 4-7 مقایسه گروهی تیمارهای آزمایشی از لحاظ گلوکز،پرو تئین کل ولیپید های سرم جوجه گوشتی…74
جدول4- 8 – اثر تیمارهای آزمایشی بر غلظت گلوکز، پروتئین کل و لیپیدهای سرم جوجه های گوشتی در 21 و 42 روزگی(گرم در دسی لیتر) ………………………………………………………………………………………………………….74
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 4-9- اثر تیمارهای آزمایشی بر گلوکز و پروتئین کل و لیپیدهای سرم جوجه های گوشتی در 21 و 42 روزگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………75
جدول 4-10- جدول تجزیه واریانس صفات ارزیابی شده بیوشیمی خون در 21 و 42 روزگی ……………………..76
جدول 4-11- میانگین بیوشیمی خون در 21 و 42 روزگی به همراه خطای استاندارد (SE) …………………………76
جدول 4-12- مقایسه گروهی تیمارهای آزمایشی در 21 و 42 روزگی ………………………………………………….. 80
جدول4-13- میانگین گلبولهای سفید، گلبولهای قرمز ، هموگلوبین و هماتوکریت سرم خون در 42 روزگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………80
جدول 4-14- میانگین شمارش تفریقی انواع گلبولهای سفید جوجه ها در 21 و 42 روزگی …………………………81
جد ول 4-15- اثر تیمارهای آزمایشی بر تعداد گلبولهای سفید (در میکرولیتر) در 21 و 42 روزگی ………………82
جدول 4-16- تاثیر تیمارهای مختلف آزمایشی بر وزن نسبی اندام های داخلی (درصد از وزن لاشه) …………….84
فصل اول
1-1- مقدمه
در سالهای اخیر با رشد روز افزون جمعیت نیاز به مواد غذایی در جوامع مختلف انسانی نیز افزایش یافته است. بخشی از این مواد غذایی مانند گوشت، شیر و لبنیات توسط حیوان تاًمین میشود. تأمین پروتئین حیوانی مورد نیاز جامعه به سبب نقشی که در رشد و سلامت فکری و جسمی جامعه دارد از شاخص‌های بارز رشد و توسعه یک کشور محسوب میشود. با توجه به مصرف سرانه اقلام پروتئینی و ظرفیت واحدهای تولیدی کشور، بدیهی است که برای جلوگیری از خروج مبالغ هنگفتی ارز جهت تأمین این اقلام، باید با روش‌ها و راهکارهای مناسب افزایش تولید داخلی را مد نظر قرار داد.
ارزش پروتئین به خصوص نوع حیوانی آن بیشتر از سایر مواد غذایی در تغذیه و سلامت جسم و روان انسان اهمیت دارد. در شرایط کشور ما به علت کمبود مراتع طبیعی مرغوب، پرورش دام به تنهایی نمی‌تواند تمام ن یازهای پروتئین حیوانی جامعه را تأمین کند، از این رو پرورش طیور میتواند تا حد زیادی در تأمین پروتئین حیوانی نقش داشته باشد.
به طور کلی برای هر فرد متوسط مصرف سالانه 5/25 کیلوگرم مواد پروتئینی به طور خالص توصیه شده است که باید حدود 7 کیلوگرم آن از منابع حیوانی باشد. سازمان خواربار کشاورزی جهانی(F.A.O) میزان پروتئین حیوانی مورد نیاز برای انسان را به طور متوسط 19 گرم در روز توصیه کرده است.
تحقیقات انجام شده در دهه80-70 در ایران نشان داد که با افزایش درآمد خانوارها تقاضا برای مصرف گوشت مرغ بالاترین رشد 275 درصد را به خود اختصاص داده است.با توجه به اینکه حدود 70 درصد هزینه تولید در جوجههای گوشتی مربوط به تغذیه میباشد به همین دلیل تلاش‌های زیادی برای استفاده بهینه از مواد غذایی و کاهش هزینه خوراک صورت گرفته است. بیماریهای رودهای به سبب اثرات سوئی که بر عملکرد و تولید، میزان تلفات وسلامت تولیدات طیور برای مصرف انسان دارد یکی از مهمترین نگرانی‌های صنعت طیور به شمار می رود. برای رفع این نگرانی‌ها بیش از 5 دهه استفاده از آنتی بیوتیک‌های محرک رشد به واسطه اثرات مثبتی که بر روی تعادل جمعیت میکروبی روده و جلوگیری از حضور برخی باکتریهای بیماری زای روده ای مانند سالمو نلا، اشریشیاکلی، کلیستریدیوم پرفرانژس، بهبود افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی دارند، رواج زیادی داشته است [155].
با وجود تمامی اثرات مثبت آنتی بیوتیک‌ها، تحقیقات اخیر نشان میدهند که بقایای آنتی بیوتیک‌های موجود در لاشه طیور، باعث ایجاد سویه‌های مقاوم در بدن انسان شده و مانع درمان بسیاری از بیماری‌ها میشود [4]. بنابراین کاربرد آنتی بیوتیک‌ها در خوراک دام و طیور به عنوان مواد افزودنی در بسیاری از کشورها محدود شده [90] به طوری که در سالهای اخیر استفاده از آنها در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع شده است [151]. حذف آنتی بیو تیک‌ها از جیره طیور میتواند میزان مرگ و میر در ارتباط با عفونت‌های رودهای را افزایش دهد [184]. در تولید جوجه های گوشتی بازده اقتصادی دارای اهمیت فراوانی میباشد و باید در نظر گرفت که ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک‌ها باعث کاهش تولید وبازده خوراک میشود [65]. بنابراین متخصصین این صنعت ترکیبات متعددی مانند اسیدهای آلی ، عصاره های گیاهی، پروبیوتیک ها ، پری بیوتیک ها و یا ترکیبی از پروبیوتیک + پری بیوتیک (سین بیوتیک) را به جای استفاده از آنتی بیوتیک ها به عنوان محرک رشد در حیوانات مورد آزمایش قرار داده اند [65]. سین بیوتیک ترکیبی از پروبیوتیکها و پری‌بیوتیک‌هاست که باعث بهبود بقاء و جایگزینی مکمل‌های میکروبی زنده جیره در دستگاه گوارش می شود. این اثرات به دلیل فعال کردن متابولیسم تعداد محدودی از باکتری‌ها یا بطور انتخابی باعث تحریک رشد آنها میشود و از این طریق باعث بهبود سلامتی حیوان می شود [29]. توصیه شده است که ترکیبی از پروبیوتیک و پری‌بیوتیک ( سین‌بیوتیک) به دلیل اثر هم‌افزایی در مقایسه با استفاده از پروبیوتیک یا پری‌بیوتیک به تنهایی، در جلوگیری از بیماریهای گوارشی موثرتر میباشد [174]. مطالعات نشان میدهد که استفاده از پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیکها با هم، باعث بهبود در عملکرد رشد جوجههای گوشتی می‌شوند. [47] در سال های اخیر استفاده از مواد افزودنی با منشاء گیاهی در جیره طیور رو به افزایش بوده که در این رابطه نتایج سودمندی بر عملکرد تولیدی طیور گزارش شده است [135]. عصاره‌های گیاهی به علت دارا بودن خواص آنتی باکتریای و آنتی‌اکسیدانی به صورت سنتی برای درمان و کنترل بعضی از بیماری‌ها استفاده می‌شوند [199]. گیاهان نقش مهمی در حفظ سلامت بشر و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها ایفا می‌کنند. از این ترکیبات در مواردی از قبیل چاشنی یا طعم دهنده خوراک، به عنوان شربت، کاربرد در مواد آرایشی، در رنگرزی و تهیه دارو استفاده میشود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی نزدیک به 80 درصد مردم جهان از طب سنتی استفاده می‌کنند که بیشتر به شکل استفاده از عصاره‌های گیاهی و یا ترکیبات فعال آنها می باشد [73]. امروزه نزدیک به نیمی از داروهای تولید شده در آمریکا از گیاهان منشا می گیرند به طوری که نزدیک به 40 درصد نسخه‌های تجویز شده توسط پزشکان شامل داروهای با منشا گیاهی در کشورهای توسعه یافته می باشد [ 73]. امروزه گیاهان دارویی به عنوان افزودنیهای خوراکی طبیعی در جیره طیور به منظور بهبود عملکرد و افزایش پاسخ ایمنی پرندگان به جای آنتیبیوتیکها مطرح شدهاند [84]. طی سالهای اخیر تحقیقات گستردهای بر روی موادی که قابلیت جایگزینی آنتیبیوتیکها را در جیره طیور داشته باشند و علاوه بر آن فاقد آثار زیانبار بر سلامت طیور و مصرفکنندگان محصولات طیور باشند، صورت گرفته است و در یک مسیر تکاملی تحقیقات همچنان ادامه دارد. نتایج تحقیقات بیانگر این است که استفاده از گیاهان دارویی [66و97]، پروبیوتیکها و اسیدهای آلی [134] در جیره جوجههای گوشتی میتواند باعث افزایش عملکرد رشد و نیز بهبود وضعیت سلامت طیور شود. این ترکیبات میتوانند واکنشهای ایمنی بدن پرندگان شامل دفاع عمومی و اختصاصی را تنظیم و تحریک کنند [66]. طبق تحقیقات انجام شده، ترکیبات طبیعی موجود در گیاهان دارویی یا مشتقات آنها مانند اسانسهای گیاهی، فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها، ساپونین، استروئیدهای گیاهی، ترکیبات فنلی، سولفیدها، لکتینها، پلیپپتیدها، پلیساکارید غیر نشاستهای و برخی الیگوساکاریدها با دارا بودن تأثیرات متفاوت، قادر به افزایش قابلیت هضم [97]،افزایش وزن بدن [15] و نیز به دلیل خواص ضدباکتریایی باعث کاهش تعداد باکتریهای مضر موجود در دستگاه گوارش [14 ] و تحریک سیستم دفاعی بدن طیور هستند [66] مزیت مهم مصرف این ترکیبات در جیره طیور در مقایسه با آنتیبیوتیکها بی‌ضرر بودن آنها برای مصرف کنندگان میباشد [125] بعضی از این ترکیبات میتوانند باعث توقف رشد میکروبهای روده و خنثیسازی سموم یا متابولیتهای مضر آنها شوند و با کنترل تراکم آنها در محیط روده به تعادل میکروفلور کمک کنند [125].
مطالعات کمی در ارتباط اثر استفاده ازگیاهان و کار برد متابولیتهای ثانویه آنها برای درمان و پیشگیری از امراض یا افزایش عملکرد حیوانات انجام گرفته است. به هر حال به دلیل محدودیت‌های اخیر در استفاده از محرکهای رشد آنتی بیوتیکی، تمایل به جستجو در مواد افزودنی جایگزین اهمیت بیشتری پیدا کرده است. با توجه به این نیاز، شناخت خصوصیات گیاهان و خاصیت ضد میکربی آنها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. آویشن و گل گاوزبان به عنوان دو گیاه دارویی ارزشمند دارای خواص دارویی و غذایی زیادی می باشند[98و 28]. با توجه به خواص دارویی متعدد ( آنتی باکتریایی، آنتی اکسیدانی و …)، این امکان وجود دارد که استفاده از آنها به عنوان افزودنی خوراکی در جیره جوجههای گوشتی باعث بهبود عملکرد تولیدی شده و به عنوان جایگزین آنتی بیوتیکی در جیره طیور استفاده شود. از آویشن در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی نیز استفاده میشود. روغن آویشن دارای خواصی نظیر ضد اسپاسم، باد شکن، ضد قارچ، ضد عفونی‌کننده، ضد کرم، ضد رماتیسم و خلط‌آور میباشد. اسانس آویشن از جمله ده اسانس معروفی است که دارای خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی،آنتی اکسیدانی، نگه‌دارنده طبیعی غذا و تأخیر‌دهنده پیری پستانداران میباشد و دارای جایگاه خاصی در تجارت جهانی میباشد [101و126 ] و همه ساله در سطح وسیعی از کشورهای اسپانیا، آلمان، فرانسه، پرتقال، آمریکا، چک، مجارستان و شمال آفریقا کشت میشود در ایران نیز سطح زیر کشت این گونه رو به افزایش است [7]. گل گاو زبان در طب سنتی به عنوان آرام بخش، مدر، معرق، رقیق‌کننده خون و در درمان سرما خوردگی استفاده میشود. تاکنون در تحقیقات داروشناسی،اثر ضد اضطرابی و آرام بخشی، کاهش درد ناشی از التهاب و آنتی‌اکسیدانی برای گاو زبان به اثبات رسیده است [162و179و161و169]. با توجه به فراوانی این دو گیاه در نقاط مختلف کشور، می تواند با محرکهای رشد افزودنی سنتتیک رقابت کنند، از طرفی چون که قسمت عمده اقلام خوراک طیور ( ذرت،کنجاله سویا، ویتامین ها و … ) و مواد افزودنی جیره ( پرو بیوتیک ها، پری بیوتیک ها، گلیسیریدهای اسید بوتیریک، آنزیم ها و …) از خارج از کشور تامین می شود، که مستلزم خروج مقادیر زیادی ارز از کشور میباشد، لزوم بررسی اثر گیاهان دارویی ازجمله آویشن وگل گاو زبان و تشخیص ضرورت استفاده از آنها در تغذیه جوجههای گوشتی ضروری به نظر می‌رسد.
1-2- اهداف تحقیق
1- بررسی مقایسه ای اثر جیره‌های حاوی نسبت‌های مختلف آویشن و گل گاو زبان بر عملکرد جوجههای گوشتی در مقایسه با جیره‌های حاوی سین بیوتیک.
2- بررسی اثر جیره های حاوی نسبت‌های مختلف آویشن و گل گاو زبان بر فراسنجه‌های بیوشیمیایی و برخی پارامترهای سیستم ایمنی جوجههای گوشتی در مقایسه با جیره‌های حاوی سین بیوتیک.
فصل دوم
بررسی منابع
2-1- اهمیت صنعت طیور
ارزش پروتئین به خصوص نوع حیوانی آن بیشتر از سایر مواد غذایی در تغذیه و سلامت جسم و روان انسان اهمیت دارد. در شرایط کشور ما به علت کمبود مراتع طبیعی مرغوب، پرورش دام به تنهایی نمی‌تواند تمام نیازهای پروتئینی حیوانی جامعه را تأمین کند، از این رو پرورش طیور تا حد زیادی در تأمین پروتئین حیوانی میتواند نقش داشته باشد، زیرا نیاز به سرمایه زیادی نداشته و از طرفی زودبازده میباشد. با تدوین برنامه صحیح، علمی و عملی قادر خواهیم بود علاوه بر تأمین نیاز داخلی، به صادرات این محصول نیز چشم بدوزیم [27].
2-1-1- ارزش غذایی گوشت طیور
هدف اصلی مصرف گوشت توسط انسان، تأمین اسیدهای آمینه ضروری برای بدن میباشد. طبق جدول 1-1 که از طرف انستیتو تغذیه و خوار بار ایران منتشر شده است، مقایسه ترکیبات گوشت طیور را با سایر دام‌ها (در صد گرم) نشان می دهد. طبق این اطلاعات پروتئین گوشت طیور به میزان قابل توجهی از گوشت ماهی و سایر دام‌ها یبشتر است [26].
جدول2 -1- مقایسه ترکیب شیمیایی صد گرم گوشت های مختلفنوع گوشتمیزان کالریدرصدپروتئیندرصد چربیگوشت گاو
گوشت گوساله
گوشت گوسفند
گوشت بره
گوشت غاز و اردک
گوشت بوقلمون
گوشت ماهی سفید گوشت مرغ239
207
317
167
340
268
104
2007/18
8/18
7/15
18
2/16
1/20
19
2/202/18
14
7/27
10
30
2/20
5/2
6/122-1-2- قابلیت هضم و جذب
گوشت مرغ از نظر ترکیب پروتئین و تناسب و تعادل اسید آمینههای ضروری، در مقایسه با گوشت قرمز کمبود ندارد، با این تفاوت که میزان کلسترول آن کمتر، نسوج آن نرمتر و سهلالهضمتر از سایر گوشتها میباشد. از نظر مسائل اقتصادی و سهولت تهیه، نیز نگهداری و پرورش طیور برای تولید گوشت بهخصوص در شرایط خاص کشور ما قابل توصیه میباشد [26].
2-1-3 – سرعت رشد
از نظر سرعت رشد شاید هیچ دامی را نتوان با طیور مقایسه نمود. بهعنوان مثال امروزه نژادهای مخصوصی از جوجه گوشتی در بازارهای دنیا و ایران وجود دارد که در مدتی در حدود 40 روز جوجه یک روزه 40 گرمی به نیمچه گوشتی 2 کیلویی تبدیل می‌شوند. به عبارت دیگر در این مدت محدود 50 برابر وزن اولیه خود رشد می‌کنند. بدین ترتیب با پرورش طیور به سرعت میتوان گوشت مورد نیاز جامعه را تأمین کرد [26]
2-2- دستگاه گوارش طیور
دستگاه گوارش طیور در مقایسه با دستگاه گوارش سایر حیوانات تفاوت ویژه‌ای دارد. اندازه دستگاه گوارش طیور، به اندازه جثه، نوع و میزان غذای مصرفی و گونه پرنده وابسته است. دستگاه گوارش در مرغ‌های مادر، بزرگتر از جوجههای گوشتی است. همچنین در بعضی پرندگان مانند شتر‌مرغ دستگاه گوارش نسبت به جثه بسیار بزرگتر از پرندگان کوچک میباشد. بروس دستگاه گوارش مجرائی است که به محیط خارج دنیای متابولیک حیوان ارتباط دارد. تکامل و آناتومی دستگاه گوارش تا حد زیادی نوع غذائی را که برای حیوان مفید است مشخص می‌کند [9]. دستگاه گوارش به عنوان یک اندام پشتیبان، جهت افزایش بازده هضم و جذب مواد مغذی و فراهم نمودن نیاز اندامهایی از جمله ماهیچهها در آغاز زندگی نقش مهمی دارد[171]. غذای طیور باید از قابلیت هضم بالایی برخوردار باشد. این دستگاه از مجرای گوارشی و غدد ضمیمه تشکیل شده است. لوله گوارشی خود شامل دهان، مری، چینهدان، پیش معده، سنگدان، روده کوچک، رودههای کور، روده بزرگ و معقد میباشد. وظیفه دستگاه گوارش هضم و جذب مواد مغذی موجود در خوراکها است [13].
2-2-1- دهان (حفره دهانی- حلقی)
دهان در طیور فاقد لب و دندان است و کام نرم در طیور وجود ندارد [12]. حفره‌های دهانی در این حیوانات به وسیله منقارها از محیط بیرون جدا میشود. منقارها به صورت 2 منقارسخت و شاخی هستند که بر روی هم قرار گرفته و از عقب به هم متصلند. منقار پایین به استخوان دندانی پایین(آرواره پایین) و منقار بالا که انتهای نوک آن مقداری به طرف پایین خمیده است به استخوان فک بالا متصل میباشد. سوراخ بینی در طیور در سطح پشتی منقار بالا قرار دارد. بنابراین حفره دهانی در طیور از بالا به وسیله کام سخت و از طرفین به وسیله گونه‌ها و در جلو به وسیله منقارها محدود میشود. کام سخت در سقف حفره دهان دارای سوراخی در وسط است که به حفره های بینی ارتباط دارد. در پرندگان هر دو فک بالا و پایین متحرک بوده اگر چه حرکت فک بالا بسیار کمتر است [40].
2-2-2- مری و چینهدان
لوله‌ای است قابل انعطاف و عضلانی که از حلق تا پیش معده ادامه دارد. این لوله در اواسط مهره‌های گردن (مجاور مهره پنجم گردن) پهن شده، کیسه‌ای به نام (چینه دان) را به وجود می‌آورد. دیواره مری و چینه دان از سه لایه تشکیل شده است که به ترتیب از خارج به داخل عبارتند از : لایه سرورزی، لایه عضلانی (طولی و حلقوی) و لایه مخاطی.
سطح داخلی چینه دان از سلول های مخاطی پوشیده شده است. این سلول ها دارای ترشحات مخاطی می باشند که ترشحات آنها موجب لغزنده شدن و تسهیل عبور غذا از این مجرا خواهد شد [35]. وظیفه اصلی چینهدان ذخیره غذا است هر چند که ممکن است عمل هضم روی غذا به مقدار جزیی در چینهدان انجام شود. به علت عدم جویدن و توقف غذا در دهان طیور، تأثیر بزاق حیوان در هضم غذا در چینهدان انجام میشود. اندازه و شکل چینهدان بر حسب عادات تغذیه‌ای و نوع پرنده متفاوت است. این عضو ممکن است یک قسمتی، دو قسمتی و یا دوکی شکل باشد [58].چینهدان تعدادی از پرندگان دانهخوار، دو قسمتی و بزرگ و در برخی از آنها بسیار حجیم است. این عضو در پرندگان دیگری نظیر جغد و پرندگان حشره خوار یا وجود ندارد و یا در صورت وجود، رشد ناچیزی دارد. اندازه چینهدان در بین نژادهای مرغ و حتی بین جنسهای نر و ماده یک نژاد تفاوتهای قابل توجهی دارد نقش اصلی چینهدان ذخیره مواد غذایی است. چینهدان در تعدادی از گونههای پرندگان، به خصوص در خانواده کبوترها، مولد شیره مخصوص چینهدان است و تکثیر سلولهای مخاطی و تولید شیره توسط هورمون پرولاکتین صورت گرفته و کنترل میشود. این پرندگان، شیره را در چینهدان به دهان بازگردانده و جوجهها را به وسیله آن غذا میدهند. ساختمان میکروسکوپی چینهدان مشابه این ساختمان در مری است[35].
در این سایت فقط تکه هایی از این مطلب با شماره بندی انتهای صفحه درج می شود که ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت کلمات به هم بریزد یا شکل ها درج نشود
شما می توانید تکه های دیگری از این مطلب را با جستجو در همین سایت بخوانید
ولی برای دانلود فایل اصلی با فرمت ورد حاوی تمامی قسمت ها با منابع کامل
2-2-3- معده
معده در طیور شامل دو قسمت است: 1-پیش معده (معده غده ای) 2- معده ماهیچه‌ای یا سنگدان
2-2-3-1- پیش معده (معده غده‌ای)
عضوی دوکی شکل است که در قسمت چپ حفره بدن قرار دارد. کار اصلی معده حیوانات را در طیور، پیش معده انجام میدهد. در سطح داخلی پیش معده طیور برجستگی هایی وجود دارند که دارای غدد ترشحی هستند که به داخل پیش معده می‌ریزند. این ترشحات شامل اسید معدی و آنزیم‌های هضم کننده پروتئین می‌باشند [35].
2-2-3-2- سنگدان (معده ماهیچه‌ای)
دیواره معده ماهیچه‌ای بسیار سفت و ضخیم است ولی ضخامت آن در سطح پشتی بیشتر از سطح شکمی آن میباشد که در حفره شکمی در زیر استخوان خاجی قرار دارد. دیواره داخلی آن از لایه ضخیمی از بافت مخاطی تشکیل شده و محکم به لایه زیرین خود (لایه عضلانی) چسبیده است. [58 ]. نقش این عضو در گوارش پرندگان بسیار مهم است، زیرا همان طور که گفته شد طیور فاقد دندان یا عضو خردکننده غذا می‌باشند، بنابراین پس از آن که غذا داخل چینه دان نرم و در داخل پیش معده با شیره معده مخلوط شد، در داخل سنگدان به وسیله حرکات شدید و انقباضات عضلات خرد میشود.
2-2-4- روده باریک
روده باریک بعد از سنگدان قرار گرفته و مانند روده باریک حیوانات پستاندار از سه قسمت دئودنوم (دوازدهه)، ژژنوم و ایلئوم تشکیل شده است. در رودهی باریک هورمونهایی ترشح می‌شوند که به طور عمده در تنظیم اعمال معدی-رودهای مؤثر هستند. جذب اکثر عناصر غذایی در رودهی باریک صورت میگیرد [12].
اعمال روده باریک هضم آنزیمی و جذب فرآوردههای نهایی هضم میباشد. در بین گونههای مختلف، روده باریک نسبت به سایر اندامهای پیشین از لحاظ شکل و عملکرد، کمتر تغییر کرده است و این ناشی از آن است که محتویات مختلف غذاهای متفاوت به وسیله پیش معده و سنگدان به صورت یکنواخت و معلق در مایعی به نام “کیم1” ، تبدیل میشود. دوازدهه از سنگدان شروع و حلقهای را در اطراف پانکراس (لوزالمعده) تشکیل میدهد. مجاری صفراوی و لوزالمعده به دوازدهه وارد میشود. قسمت انتهایی خم دوازدهه ژژونوم است که در نهایت به ایلئوم میپیوندد. تمایز بافت‌شناسی این سه قسمت نامشخص است و برای تمایز آنها از خصوصیات آناتومیکی ماکروسکوپی استفاده میشود. با این تعریف محل اختتام دوازدهه در نقطهای است که رودهی کوچک از اتصال با لوزالمعده جدا میشود. ژژونوم از انتهای دوازدهه شروع و به زائده ویتیلن (مکل) ختم میشود. این زائده باقیمانده کیسهی زرده است و تقریباً در میانه روده باریک قرار دارد. سرانجام ایلئوم از محل زائدهی ویتیلین تا محل اتصال روده باریک امتداد مییابد [21].
2-2-5- روده بزرگ
روده بزرگ در طیور شامل یک جفت زایده به نام روده کور (سکوم) و یک بخش کوتاه و مستقیم به نام راست روده (رکتوم) است که به کلواک ختم میشود. روده کور از رکتوم منشأ و بلافاصله پس از محل اتصال روده کوچک و رکتوم قرار دارد[12]. این قسمت در حقیقت محل ریختن بقایای هضم نشده غذا است. غذای هضم نشده بوسیله حرکات روده بزرگ به طرف کلواک رانده می شود.
2-2-6- روده کور
روده کور به صورت دو زایده به طول 14 تا 23 سانتیمتر در دو طرف راست روده قرار دارد. این دو زایده در محل اتصال روده باریک به روده فراخ به آن ها متصل می‌شوند. [ 12].
2-2-7- کلواک
کلوآک آخرین قسمت دستگاه گوارش طیور و حفره مشترک بین دستگاه تولید مثل، دفع ادرار و مدفوع میباشد. کلواک شیپوری شکل و دارای دو ناحیه گوارشی و ادراری- تناسلی است. ناحیه گوارشی آن به راست روده متصل و محل تجمع مدفوع میباشد. در انتهای این ناحیه اسفنگتری وجود دارد که باعث نگهداری و تجمع و دفع مدفوع میشود.کلواک محلی است که از یک طرف بقایای هضم نشده غذا (مدفوع) و ادرار و از طرفی نیز محل اتصال مجرای تناسلی و محل ریخته شدن اسپرم در آن میباشد. نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که چون طول دستگاه گوارش پرندگان کم میباشد لذا زودتر گرسنه می‌شوند و نیاز به غذا خوردن در آنها دارای دوره کوتاه‌تری است [ 12].
2-2-8- طحال
طحال بزرگترین عضو لنفاوی است و اعمال متعددی را از جمله تولید سلول های خونی (لنفوسیتها )، متابولیسم هموگلوبین و آهن، انهدام گلوبول‌های قرمز، تصفیه خون، ذخیره خون، فاگوسیتوز و واکنش های ایمنی را برعهده دارد. میتوان گفت مهمترین عمل طحال تصفیه ایمونولوژیک خون است [ 22]. طحال اندامی لنفاوی است که به سیستم گردش خون وابسته است. طحال پرندگان تقریبا کروی شکل و در سایر گونه‌ها کشیده است. طحال جایگاه نگهداری و انباشت خون است و اندازه آن در هر زمان می تواند متفاوت باشد. همچنین طحال مکان اصلی پاسخ های ایمنی در مقابل آنتی ژن‌های حمل شده در خون است [41].